SBÜ İTF DR. BEHÇET UZ ÇOCUK HASTALIKLARI VE CERRAHİSİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ

Gelişimsel Pediatri Bilimi; temel olarak çocukların düşünme yetilerini, bilişsel becerilerini, dil – konuşma gelişimlerini, hareketlerini, duyularını, duygularını, onları destekleyen aileleri ve toplum ile ilişkilerini değerlendirir ve bu bağlantıların desteklenmesinde katkıda bulunur.

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de çocukluk çağında mortalite hızı azalmakta, ancak morbidite ve engeller artmaktadır. Engelleri olan ya da engelli olma riskini taşıyan, gelişimsel tanı, tedavi ve izlem gerektiren çocukların oranı %13-17 olarak bildirilmektedir.

Gelişimsel Pediatri Hizmet Sunumu Kapsamı:

Gelişimsel Pediatri hizmetleri bütün çocukları içerir.

Üç grup çocuk bu hizmetlerden özellikle yararlandırılmalıdır:

1) Herhangi bir alanda gelişimsel gecikmesi, özel gereksinimi/engeli olan çocuklar;

2) Gelişim açısından zorluklar yaşayan çocuklar (örneğin erken doğan bebekler, süreğen hastalığı olan çocuklar);

3) Aileleri maddi, manevi zorlayan koşullar içinde yaşayan çocuklar (örneğin işsizlik, ebevnlerin bedensel, ruhsal hastalıkları, aile içi şiddet, göç).

Gelişimsel Pediatri öğretisi ve hizmetleri, aile merkezlidir. Bunun temeli, gelişimsel pediatri uzmanlarının, ailelerin çocuklarının asıl uzmanı olduğunun bilinci ile karşılıklı anlayış, saygı ve ortaklık ile çalışmalarıdır. Gelişimsel değerlendirmelerde aileler uzmanlarla gerçek birliktelikte yer alır. Ailelerin özgün, güçlü özellikleri, çocukları ile ilgili duyguları, düşünceleri, çözümleri, hayalleri, gereksinimleri Gelişimsel Pediatri uzmanlarının değerlendirme, izlem, öneri ve planlarını şekillendirir. Uzmanlar, bilimsel bilgi ve deneyimlerini çocuk ve aileye katarak, çocuğun ve ailenin işlevlerini, etkinliklerini, yaşama tam katılımlarını sağlamayı amaçlarlar. Çocuğun gereksinimi olan sağlık hizmetleri, eğitim ve sosyal hizmetler aile ile birlikte değerlendirilir, gerekli bilgilendirme, yönlendirme ve tedaviler planlanır, uygulanır.

Gelişimsel Pediatri’nin aşağıda belirtilen çalışma alanlarında hizmet sunumu mevcuttur.
a)      Erken çocukluk döneminde bir çocuğun gelişimini tüm alanları ile değerlendirilmesi ve desteklenmesi
b)     Erken çocukluk döneminde ev ortamında çocukların gelişimini destekleyen yaklaşımlar konusunda ailelere danışmanlık yapabilmesi
c)      Gelişimsel gecikmeleri erken, doğru ve etkili bir biçimde gereken tedavi hizmetlerine yönlendirebilmesi
d)     Gelişimsel sorunları olan çocukların işlev, etkinlik, katılım ve “çevresel” koşullarının güncel bilimsel yöntemler ile kapsamlı olarak değerlendirilmesi
e)      Gelişimsel riskleri olan çocuklarda engel gelişiminin önlenmesi
f)       Önlenemeyen sorunların erken tanısı
g)      Sorunların bütüncül tedavisi ve izlemi

Gelişimsel Pediatri’de Hizmet Sunulan Başlıca Hasta Grupları:

-          Özellikle preterm doğan riskli yenidoğanların gelişimsel izlemi
-          Down sendromu başta olmak üzere çocuğun zihinsel veya bedensel gelişimini etkileyen genetik sendromlar
-          Dil, konuşma veya iletişim alanlarında gelişim gecikmesi/geriliği olan çocuklar
-          0-3 yaşta otizm şüphesi olan veya konuşma gecikmesi yaşayan çocukların tanınması, tedavi için yönlendirme ve izlemlerin yapılması
-          Zihinsel yetersizliği olan çocuklar
-          Serebral palsi gibi çocuklarda hareket alanında etkilenmeye neden olan en sık nörogelişimsel bozukluk
-          Davranışsal yeme ve uyku sorunları yaşayan çocuklar
-          Kronik sistemik hastalığı nedeniyle gelişim geriliği riski taşıyan çocuklar

GELİŞİMSEL PEDİATRİNİN KISA TARİHÇESİ

DÜNYADA; Gelişimsel Pediatri (Developmental-Behavioral Pediatrics), pek çok ülkede pediatrinin yan dalı olarak yer almaktadır. Özgün uluslararası derneği (Society for Developmental-Behavioral Pediatrics), temel yayınları ve dergisi bulunmakta, ayrıca pediatri alan yazınında her yıl bu konu ile ilgili bilimsel makale yayınlanmaktadır. Gelişimsel Pediatri Yan Dalı’nın gelişmesi 1980’li yıllarda Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) başlamıştır. Gelişimsel Pediatri’nin, çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanlığı sonrasında üç yıllık yan dal eğitimi mevcuttur.

Gelişimsel Pediatri alanında çalışmaların bulunduğu ülkelerden örnekler: Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Arjantin, Avustralya, Brezilya, Çin, Filipinler, Finlandiya, Fransa, Güney Afrika,  Hindistan, Hollanda, Japonya, İngiltere, İsrail, İtalya, İsveç, Kanada, Malezya, Mısır, Norveç, Rusya, Suudi Arabistan, Tayland, Yeni Zelanda ve Yunanistan’dır.

TÜRKİYE’DE; Gelişimsel Pediatri eğitimi Yale Üniversitesi’nde Developmental-Behavioral Pediatrics alanında üç yıllık pediatri yan dal uzmanlık eğitimini tamamlayarak yetişen ve ardından bir yıl süre ile bu kurumda öğretim üyesi olarak çalışan Prof. Dr. İlgi Ertem’in Ankara Üniversitesi’ne dönüşü ile başlamıştır. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, 2000 yılında Gelişimsel Pediatri bilimine öncülük edecek alt yapıyı da kurmuştur. İlk açıldığı dönem olan 2002-2003 yılında Ankara Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı uzmanlarından Doç. Dr. Gülsüm Atay Gelişimsel Pediatri Yüksek Lisans Programını tamamlayarak, Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Gelişimsel Pediatri Bölümünü kurmuş ve burada görev yapmaktadır. 2004-2006 yıllarında Uz. Dr. Derya Doğan, Uz. Dr. Bahar Bingöler, Uz. Dr. Özlem Ünal, Uz. Dr. Zeynep Eras eğitimlerini tamamlamışlardır. Doç. Dr. Derya Gümüş Doğan, İnönü Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı’nda, Uz. Dr. Bahar Bingöler Pekcici, Ankara Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hematoloji Onkoloji Eğitim Araştırma Hastanesi’nde, Doç. Dr. Zeynep Eras, Dr. Zekai Tahir Burak Eğitim ve Araştırma Hastenesi’nde Gelişimsel Pediatri Bölümlerini kurmuşlardır. Uz. Dr. Özlem Ünal, Hacettepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları’nda Pediatrik Metabolizma yan dalını tamamlamıştır.2011 yılında Gelişimsel Pediatri Ankara Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıklarının Bilim Dalı olarak kabul edilmiştir. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı’nın 17 yıl boyunca yaptığı uzun ve yoğun savunuculuk sonucunda,  6225 sayılı kanun 26.04.2011 tarihli resmi gazetede yayınlanarak Gelişimsel Pediatri, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları’nın yan dalı olarak kabul edilmiştir. Sonrasında, Yan Dal Uzmanlık Sınavı (YDUS-2012) ile Gelişimsel Pediatri Bilim Dalına ilk kez açılan kadrolara çocuk uzmanlarıyerleştirilmeye başlanmıştır. Bu alanda yan dal eğitimini tamamlayan ilk uzman olan Uz. Dr. Meltem Yenilmez; Ağustos - 2016’da T.C. Sağlık Bakanlığı İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde göreve başlamıştır.

Ülkemizde Gelişimsel Pediatri Hizmeti Alınabilecek Merkezler